رکن الهدی

با توجه به مبانی علم تعلیم و تربیت و با توجه به سخنان امام خمینی(ره) پاسخ سوال مذکور این است که عمدتاً خانواده از دو راه بر جسم و جان کودک اثر می گذارد:

1 ـ وراثت (قبل از تولد)   2 ـ محیط (قبل و بعد از تولد)

منظور ما از وراثت، میراث بیولوژیکی یا زیستی می باشد. وراثت بطورکلی یعنی انتقال بعضی از خصوصیات ارثی والدین یا خویشان به فرزندان است و همین امر سبب شباهت فرزندان به والدین یا خویشان آنها می باشد که در تربیت کودکِ فردا نقش بسزائی دارد. وراثت شامل تمام عواملی می شود که در وقت انعقاد نطفۀ فرد حضور دارند. این عوامل بلافاصله پس از انعقاد نطفه محیط تربیت کودک را تشکیل می دهد و از این پس تربیت تحت تأثیر وراثت و محیط قرار می گیرد».[8]

تحقیقات نشان می دهد که بسیاری از خصوصیات بدنی مثل رنگ پوست، گروه خون، کوتاه یا بلندی قد، جثه، شکل و قیافۀ اعضاء حسی و پاره ای از خصوصیات روانی مثل هوش یا جنبه های عاطفی و طبع و یا مزاج اشخاص تحت تأثیر عوامل ارثی قرار دارد.

محیط خانواده شامل محیط قبل از تولد (رحم مادر) و محیط بعد از تولد می باشد. قبل از تولد عواملی مانند نوع تغذیۀ مادر، داروهائی که مصرف می کند امراضی که بوسیله میکرب یا ویروس به بچه منتقل می نماید، فشار خون، سن مادر، تعداد وضع حمل او، نوع خون مادر در رشد بچه اثر دارند. نوع عادات و مهارتها و خلق و خویهائی که فرد کسب می کند تا حد زیادی مربوط به شرایط و اوضاع و احوال محیط بعد از تولد کودک می شود. خانواده، موقعیت فرد در خانواده، ارتباط او با بزرگسالان خانواده، وقایعی که در خانه اتفاق می افتد ـ رفتار پدر و مادر با همدیگر و با فرزندان و طرز تربیت والدین همه روی رفتار فرد تأثیر می گذارد.

از ترکیب و تلفیق صحبتهای اخیر می توان نتیجه گرفت که محیط بد ممکن است مانع بروز بعضی از صفات خوب ارثی شود، اما محیط خوب نمی تواند جانشین وضع بد ارثی باشد، وراثت صفاتی را بالقوه در فرد قرار می دهد و امکاناتی برای او بوجود می آورد. محیط مساعد استعدادها و امکانات ارثی را ظاهر می سازد و پرورش می دهد.

ـ با مطالعه سخنان امام خمینی(ره) به این نکته رهنمون می شویم که ایشان به راههای نفوذی والدین (وراثت و محیط) بر کودکان توجه مستقیم کرده است. در این خصوص حضرت امام می فرمایند: