ج) اسلام و اهمیت خانواده در تربیت کودک
با مطالعه در روایات و احادیث معصومین(ع) به این نکته واقف می شویم که اسلام سهم خانواده در تربیت کودک را به اندازه ای مهم می داند که حتی توجه مسلمانان را به رعایت اصولی در قبل از تولد کودک، هنگام تولد و شیر دادن و نحوه تغذیه مادر جلب می کند و نحوه ارتباط با کودک را به مسلمانان هشدار می دهد.
ـ در ارتباط مراقبتهای ویژه قبل از تولد حضرت رسول اکرم(ص) می فرمایند:
«اُن۫ظر۫نی اَیِّ شَیٍ تَضَعُ وَلَدَکَ فَاِنَّ ال۫عِر۫قَ دَسّاسٌ» المستطرف جلد 2، ص 218 حدیث مذکور در کمال صراحت از قانون وراثت سخن گفته و از عامل آن به کلمۀ عِرق تعبیر نموده است، به پیروان خود توصیه می کند: ببینید نطفۀ خودتان را در چه محلی مستقر می کنید، از قانون وراثت غافل نباشید، توجه کنید زمینۀ پاکی باشد تا فرزندان شما وارث صفات ناپسند نشوند.
ـ و یا حضرت علی(ع) می فرمایند: «حُسنُ الاَخلاقِ بُر۫هانُ کَرَمِ الاَعراقِ» «سجایای اخلاقی دلیل پاکی وراثت و فضیلت ریشۀ خانوادگی است».
ـ در جائی دیگر حضرت رسول اکرم در خصوص تأثیر وراثت در تربیت می فرمایند:
«الشَّقیُّ مَن۫ شَقِیَ فی بَط۫نِ اُمّهِ وَ السَّعیدُ مَن۫ سَعِدَ فی بَط۫نِ اُمَّةِ». «ریشه سعادت و شقاوت مردم را باید در رحم مادر جستجو کرد».
برای اینکه کودک، سالم جسمی و روانی به دنیا آید، اسلام دستور می دهد که مادران از خوردن غذاهای مشکوک و حرام اجتناب ورزند، از اعمال زشت پرهیز نمایند و مستحب است که مادران به هنگام شیر دادن به کودک با وضو باشند.
ـ حضرت علی(ع) در خصوص تأثیر محیط در تربیت کودک می فرمایند:
«وَ اِنَّما قَلبُ الحَدَثِ کَا۫لاَرضِ اَل۫خالیِةَ. مٰا اُل۫قِیَ فیها مِن۫ شَی۫ءِ قَبِلَت۫هُ فَبادَرَتُکَ بال۫اَدَبِ قَب۫لَ اَن۫ یَق۫سُوَ قَلُبُکَ وَ یَش۫تغِلَ لُبُّکَ».
در قلب بچۀ نورس مانند زمین خالی از بذر و گیاه هست. هر تخمی که در آن افشانده شود بخوبی می پذیرد و در خود می پرورد، (خطاب به فرزندش حضرت امام حسن(ع)) فرزند عزیز، از دوران کودکی تو استفاده نمودم و خیلی زود در پرورش تو قیام کردم، پیش از آنکه دل تربیت پذیرت سخت شود و مطالب گوناگونی عقلت را اشغال نماید». «نهج البلاغه، ص442»
ـ حضرت علی(ع) درباره نقش والدین در تربیت کودک می فرمایند:
«خَی۫رُ ماوَرَثَ الاباءُ ال۫اَب۫ناءَ ال۫اَدَبُ» «مستدرک. جلد 1، ص148»
«بهترین ارثی که پدران میتوانند به فرزندان خویش بدهند ادب و تربیت صحیح است».
ـ حضرت رسول اکرم(ص) دربارۀ نحوه برخورد با کودکان می فرمایند:
«اَک۫رِمُوا اَو۫لادکُم وُ اَح۫سِنُوا آدابَکُم۫» «بحار، جلد23، ص 114»
«به فرزندان خود احترام کنید و با آداب و روش پسندیده با آنها معاشرت نمائید»
ـ و در جائی دیگر حضرت رسول اکرم(ص) می فرمایند:
«مَن۫ کانَ عِن۫دَهُ صَبیُّ فَل۫یَتَصابَ لَهُ». «وسائل جلد 5، ص 126»
«آنکس که نزد او کودکی است باید در پرورش وی، کودکانه رفتار نماید».
ـ حضرت علی(ع) می فرمایند:
«اِع۫دِلُوا بَی۫نَ اَو۫لادِکُم۫ کَمٰا تحِبُّونَ اَن۫ یَع۫دلُوا بَی۫نَکُم۫» «بحار، جلد23، ص113»
«بین فرزندان خود بعدالت رفتار نمائید همانطور که مایلید فرزندان شما و مردم، بین شما بعدل و داد رفتار کنند».
احادیث فراوان دیگری موجود می باشد که نکات ظریف و دقیقی را درباره نقش خانواده در تربیت کودک آشکار می نماید که به لحاظ رعایت اختصار به موارد مذکور اکتفا می کنیم.
د) راههای اثرگذاری خانواده بر تربیت کودک
سوالی که دراین بخش از مقاله مطرح می شود این است که خانواده از چه طرقی نقش تربیتی خویش را ایفا می کند؟